Bir İmparatorluğun Serencamı

Açıklama

Osmanlının yıkılışını kimi kapitülasyonlara, kimi coğrafi keşiflere, kimi Rönesans’a, kimi de sanayi inkılabı gibi dış nedenlere verir. Kimi de idarenin, İlmiyenin, ordunun, ekonominin bozulması gibi iç nedenleri öne çıkarır…
Bütün bunlar bedenin dışına ait maddi nedenledir ve hiçbiri Osmanlıyı inkıraza sürükleyen asıl ve hakiki nedenler değildir.
Bedene dokunan hastalıkların bir tedavisi vardır lâkin ruha dokunan bir derde derman bulmak, o derde deva verecek bir tiryak yapmak, o derdi teşhis edecek bir tabibe ulaşmak zordur. Ölmüş bir maneviyatla ayakta kalmak, çürümüş bir bedene ruh vermek imkânsızdır.